Công dụng làm thuốc của Sen

Sen là một loài hoa đẹp, từng đi vào ca dao tục ngữ như là một loài hoa thanh cao "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn". Trong đông y, Sen (Nelumbo nucifera) còn được sử dụng làm thuốc chữa bệnh.

Nhiều bộ phận của Sen được dùng làm thuốc như liên nhục, liên tâm, liên diệp

1. Đặc điểm thực vật và phân bố

Cây được trồng ở vùng ao đầm có nhiều ở đồng bằng. Thân rễ hình trụ mọc trong bùn, gọi là ngó sen dùng làm thực phẩm, lá mọc lên khỏi mặt nước, cuống lá dài có gai nhỏ, phiến lá hình đĩa to, đường kính 40-70cm có gân toả tròn. Hoa to, gồm nhiều cánh hoa trắng - đỏ hồng, đều, lưỡng tính, nhiều nhị, bao phấn 2 ô nở ra bởi kẽ dọc, trung đới dài ra mọc thành phần trụ màu trắng gọi là hạt gạo, phần này có hương thơm dùng để ướp chè. Lá noãn nhiều và rời nhau, đựng trong một đế hoa loe hình nón ngược, vòi ngắn, núm nhụy chỉ nhô lên khỏi đế hoa, mỗi lá noãn sinh ra một quả, trong đựng một hạt, hạt không có nội nhũ, hai lá mầm nạc dày bao bọc bởi một màng mỏng, chồi mầm (tâm sen)  mang 4 lá non gập vào trong có diệp lục.

2. Bộ phận dùng và chế biến

• Hạt sen (Semen Nelumbinis) là hạt còn màng lụa hồng bên ngoài, phơi khô được gọi là liên nhục.
• Quả sen (Fructus Nelumbinis) là quả già phơi khô còn gọi là liên thạch.
• Tâm sen (Enibryo Nelumbinis) là chồi mầm phơi khô được gọi là liên tâm.
• Tua sen (Stamen Nelumbinis) là nhị hoa còn gọi là liên tu.
• Lá sen ( Folium Nelumbinis), hái vào mùa hè và mùa thu còn gọi là liên diệp.
• Ngoài ra, người ta còn dùng gương sen là đế hoa, gọi là liên phòng, ngó sen là thân rễ gọi là liên ngẫu.

3. Thành phần hóa học

• Hạt có thành phần chính là tinh bột. Hạt tinh bột hình trứng, rốn hạt hình vạch kích thước từ 3-25mm.
• Lá có nhiều alcaloid đã được phân lập và xác định cấu trúc: Nuciferin, anonain roemerin... ngoài alcaloid ra, lá còn có các flavonoid: quercetin, isoquercitrin...
• Tâm sen có các alcaloid: Liensinin, isoliensinin, neferin, lotusin...
• Gương sen có quercetin, liensinin, isoliensinin..

4. Công dụng làm thuốc của Sen

• Hạt sen thường dùng nấu chè ăn hoặc làm mứt sen; y học cổ truyền dùng hạt sen làm thuốc bổ tỳ; thuốc chữa thần kinh suy nhược, mất ngủ, di tinh, đi tiểu lỏng ngày dùng 30g.
• Tâm sen làm thuốc an thần, chữa mất ngủ, ngày dùng 5g.
• Lá sen có tác dụng như tâm sen, ngoài ra, còn dùng làm thuốc cầm máu, ngày dùng 20g.
• Gương sen, tua sen dùng làm thuốc cầm máu, chữa di mộng tinh

Trên đây là một số thông tin cơ bản về cây Sen. Sen từ xưa đến nay vẫn được ca ngợi là một loài hoa đẹp và có mùi thơm hấp dẫn. Sen được dùng để làm cảnh, trang trí, ướp trà và còn là dược liệu quí. Nhiều bộ phận của Sen dùng làm thuốc được và có nhiều công dụng khác nhau.